TŁO WYDARZEŃTŁO WYDARZEŃTŁO WYDARZEŃ
dnia 23 września 2003 r. komisja wspólnot europejskich zatwierdziła projekt reformy wspólnej organizacji rynku tytoniu, przedstawiony radzie ministrów ds. rolnictwa, charakteryzujący się całkowitym oddzieleniem subsydiów od produkcji, które miały być wypłacone producentom na podstawie subsydiów otrzymanych w trzyletnim okresie
2000-01-02, włączając je do jednolitej płatności rolnej, i w ten sposób uniezależniając je od produkcji.
projekt komisji doprowadziłby do zakończenia produkcji tytoniu w całej europie oraz miałby dramatyczny wpływ na poziom zatrudnienia, być może otwierając drogę dla dalszych ataków na przemysł tytoniowy w europie.projekt komisji doprowadziłby do zakończenia produkcji tytoniu w całej europie oraz miałby dramatyczny wpływ na poziom zatrudnienia, być może otwierając drogę dla dalszych ataków na przemysł tytoniowy w europie.
SYTUACJA STARYCH PAŃSTW CZŁONKOWSKICH UE-POROZUMIENIE LUKSEMBURSKIE (2006 - 2009)
pod silną presją społeczną (po strajkach producentów w brukseli oraz w całej europie) dnia 22 kwietnia 2004 r. po długiej debacie w luksemburgu, rada ministrów ue zatwierdziła nową strategię wspólnej organizacji rynku tytoniu, która głównie dotyczyła starych państw członkowskich (gdyż nowe państwa członkowskie wynegocjowały inne zasady i miały przystąpić do ue dnia 1 maja 2004 r.) - zwaną "kompromisem luksemburskim". główne elementy tego kompromisu to:
przedłużenie "starych" zasad wspólnej organizacji rynku (jednakowe kwoty, jednakowe subsydia za kilogram, jednakowe reguły rynkowe) o kolejny rok - na rok 2005 r.
po zakończeniu zbiorów roku 2005, ustanowienie okresu przejściowego dla czterech zbiorów -- 2006, 2007, 2008 i 2009 r. w tym okresie:
- przedłużenie okresu przejściowego ustalonego na lata 2006-2009 i kontynuacja "częściowego odsprzęglenia" subsydiów od produkcji 40% / 60% - do 2013 r.
- przeniesienie 50% dopłat przeznaczonych na finansowanie restrukturyzacji, do "koperty" krajowej - 50% płacone producentom jako pomoc :odsprzęglona" i 50% płacone producentom jako pomoc związana z wielkością produkcji ("zesprzęglona") - czyli w efekcie "częściowe odsprzęglenie" 50% / 50% - do 2013r.
- zastąpienie wsparcia unijnego przez budżety krajowe - celem wspierania produkcji surowca tytoniowego (system polski).
SYTUACJA NOWYCH PAŃSTW CZŁONKOWSKICH (10) - TRAKTAT AKCESYJNY - (DOT. UPRAWY TYTONIU W LATACH 2004 - 2008)
po przystąpieniu do ue dnia 1 maja 2004 r., polska wybrała tak zwany saps (skrót od ang.: single area payment scheme), tzw. system jednolitej płatności obszarowej) lub inaczej: system uproszczony - dla okresu przejściowego trzech zbiorów w latach 2004, 2005 i 2006, z możliwością przedłużenia tego okresu na lata 2007 i 2008. zgodnie z tym systemem, wsparcie ue dla producentów jest rozdzielane w formie jednolitej płatności dla wszystkich kwalifikujących się obszarów.
ponadto, polska przekazuje środki specjalne z budżetu krajowego na finansowanie dodatkowych płatności bezpośrednich dla producentów tytoniu. w sumie, połączone subsydia (dopłaty) nie mogą przekroczyć określonego procentu subsydiów (dopłat) "starej 15-ki" w poszczególnych latach: 2004 - 55%; 2005 - 60%; 2006 - 65%; 2007 - 70%; 2008 - 80%; 2009 - 90%; 2010 - 100%.
system jednolitej płatności obszarowej (saps) został wprowadzony na trzy zbiory: 2004, 2005 i 2006 r., ale może zostać przedłużony na dodatkowe dwa w 2007 i 2008 r. w tym scenariuszu, na pięć zbiorów, jest to system praktycznie w 95% powiązany "zesprzęglony" z produkcją (uprawą tytoniu)
jeżeli żadne inne propozycje nie zostaną zgłoszone i przeforsowane, po roku 2008, 10 nowych państw członkowskich (w tym polska) przestanie stosować saps (począwszy od 2009r.), natomiast płatność subsydiów unijnych będzie kontynuowana jedynie w formie średniej płatności na hektar - bez bezpośrednich krajowych płatności uzupełniających do tytoniu (dopłaty na kg)!.
spis treściKOMPROMIS LUKSEMBURSKI - POTRAKTOWANIE "10 NOWYCH PAŃSTW"
osiągając "kompromis luksemburski" z "15 starymi państwami" dnia 22 kwietnia 2004 r. (kilka dni przed przystąpieniem do ue "10 nowych państw"), administracja ue już wtedy podjęła próbę wyłączenia "10 nowych państw" z przyszłych korzyści płynących z subsydiowania tytoniu. oto fakty:
1. jednym z punktów dokumentu "kompromis prezydencji w porozumieniu z komisją" z dnia 22 kwietnia 2004 r., który zawierał koncepcję częściowego oddzielenia subsydiów od produkcji dla "15 starych państw", był punkt nazwany "deklaracja komisji na rzecz państw przystępujących, produkujących tytoń", który brzmiał:
"jeśli chodzi o stosowanie uzupełniającego krajowego systemu płatności bezpośrednich w ramach saps, komisja odnotowuje prośbę kilku przystępujących państw produkujących tytoń o zapewnienie możliwości w 2007 i 2008 r. przyznawania uzupełniających krajowych płatności bezpośrednich w formie płatności oddzielonych od produkcji. komisja jest przygotowana do zbadania tej kwestii i jeśli zajdzie taka potrzeba powróci do niej w odpowiednim momencie w celu znalezienia właściwego rozwiązania."
według naszej wiedzy żaden taki wniosek nie pochodził ani z polski ani z węgier. czy nie była to więc próba ze strony komisji wspólnot europejskich przerwania produkcji tytoniu w "10 nowych państwach"?
2. dnia 23 kwietnia 2004 r. (tydzień przed przystąpieniem do ue "10 nowych państw"), administracja ue wydała projekt rozporządzenia (zapis prawny), który miał usankcjonować ustalenia "kompromisu luksemburskiego". punkt 20 tego projektu miał następujące brzmienie:
"część systemu pomocy, który ma na celu utrzymanie płatności związanych z wielkością produkcji w okresie przejściowym jest powiązana ze wsparciem (przyp.: tj. wielkością produkcji i dopłatami) przyznanym producentom tytoniu zgodnie z rozporządzeniem rady (ewg) nr 2075/92 z czerwca 1992 r. w sprawie wspólnej organizacji rynku surowca tytoniowego w latach 2000, 2001 i 2002. nie może on dlatego być stosowany w stosunku do nowych państw członkowskich, które nie otrzymywały żadnego wsparcia (przyp.: - w tym czasie). producenci w nowych państwach członkowskich powinni w ten sposób mieć pełny i natychmiastowy dostęp do systemu pojedynczej płatności, jeśli te państwa członkowskie nie zdecydują się na zastosowanie systemu jednolitej płatności obszarowej" (przyp. saps)
taka postawa była rażąco niesprawiedliwa i całkowicie nie do zaakceptowania, ponieważ przewidywała kontynuację wypłaty pomocy dla "15 starych państw", ale odmawiała przyznania takich samych świadczeń "10 nowym państwom" z powodów formalnych (całkowicie nieakceptowalnych), a mianowicie takich, że "10 nowych państw" nie miało kwoty i nie otrzymywało subsydiów w latach referencyjnych wybranych dla potrzeb reformy wspólnej organizacji rynku dla "15 starych państw" - 2000, 2001, 2002 r. powstało podstawowe pytanie: w jaki sposób "10 nowych państw" mogło mieć kwoty w tym okresie referencyjnym gdy państwa te nie były w tym czasie członkami ue? w celu zapewnienia sprawiedliwego traktowania "10 nowych państw", powinien wówczas dla nich zostać wprowadzony odrębny okres referencyjny (np. 2004-2005), oraz powinny zostać udostępnione takie same, jak dla "15 starych państw", możliwości częściowego oddzielenia płatności od produkcji "częściowe odsprzęglenie" - np. po zakończeniu stosowania saps w "10 nowych krajach" !
ponadto, niesprawiedliwość została jeszcze spotęgowana przez fakt, że np., zgodnie z punktem 17 projektu tegoż rozporządzenia "10 nowym państwom" przyznano pomoc do oliwy z oliwek w ramach nowego systemu, podczas gdy w tym samym czasie tytoń w tych państwach miał być przeznaczony do likwidacji. dodatkowo, sformułowania użyte w projekcie w/w zapisu, które tak naprawdę zlikwidowałyby uprawę tytoniu w "10 nowych krajach", brzmiały tak jakby ue robiłaby tym krajom wielką przysługę: (cyt.)
"producenci w nowych państwach członkowskich powinni w ten sposób mieć pełny i natychmiastowy dostęp do systemu pojedynczej płatności,"
podsumowując, nawet przed przystąpieniem "10 nowych państw" komisja ue próbowała stworzyć prawo, które zlikwidowałoby produkcję tytoniu w "10 nowych państwach" po wstępnym okresie przejściowym. na szczęście związki plantatorów tytoniu monitorowały sytuację i na czas ostrzegły oraz przekonały polskie władze do podniesienia tego problemu w brukseli. w wyniku tego przedstawicielstwo rp w brukseli wyraziło swoją dezaprobatę dla postawy ue w odniesieniu do całkowitego oddzielenia subsydiów tytoniowych od produkcji dla nowych przyszłych członków ue. miało to miejsce na posiedzeniu specjalnego komitetu ds. rolnictwa, który zebrał się dnia 27 kwietnia 2004 w celu ustalenia ostatecznego zapisu tekstu reformy (4 dni przed wejściem polski do ue).
3. na skutek interwencji związków plantatorów tytoniu i polskich władz, ostatecznie brzmienie tekstu prawnego reformy z dnia 27 kwietnia 2004 r. zostało zmienione jak następuje:
"iv. deklaracja komisji na rzecz przystępujących państw produkujących tytoń
odnosząc się do tytoniu, komisja jest przygotowana do zbadania sytuacji w nowych państwach członkowskich w świetle środków przejściowych stosowanych do starych państw członkowskich najpóźniej na koniec 2005 r. oraz mając na celu znalezienie właściwego rozwiązania"
oznacza to, że w następstwie kompromisu rady ministrów, komisja ue została zmuszona do akceptacji ponownego omówienia kwestii tytoniu przed końcem 2005 r. "w świetle środków przejściowych stosowanych do starych państw członkowskich", tj., tłumacząc z żargonu unijnego na normalny język: komisja ue dała prawo "10 nowym krajom" do negocjacji w sprawie przyszłości subsydiowania uprawy tytoniu w tych krajach w celu stworzenia tam rozwiązania spójnego z rozwiązaniami zastosowanymi w "krajach starej 15-ki", tym samym jest ona (komisja ue) gotowa do umożliwienia wdrożenia częściowego oddzielenia płatności od produkcji tytoniu w polsce i na węgrzech.
ta kwestia równego traktowania "10 nowych państw" i "15 starych państw" będąca kwestią najwyższej wagi nie była podnoszona przez rząd polski na forach ue do tej pory (koniec 2005 r. już minął), pomimo licznych przypomnień ze strony związków plantatorów tytoniu.
SKUTKI ROZPORZADZENIA KOMISJI NR 2182/2005 Z DNIA 22 GRUDNIA 2005 R. - DLA SYTUACJI "15 STARYCH PAŃSTW" PO 2005 R.
dopłaty niepowiązane z produkcją tytoniu ("odsprzęglone") - począwszy od 2006r producenci tytoniu z "15 starych państw" otrzymają niezależną od produkcji część dopłat, tzw. pomoc "odsprzęgloną" (bez względu na to czy uprawiają tytoń czy nie, ale pod warunkiem utrzymania w dobrej kulturze rolnej ilości ha odpowiadającej tej, która była przeznaczona pod uprawę tytoniu). pomoc ta będzie wynikiem przemnożenia procentu płatności niepowiązanej z produkcją, który wybrał dany kraj członkowski produkujący tytoń (tj. np.: francja, niemcy, włochy, hiszpania - 40%), przez wysokość dopłaty z 2005 r. za daną odmianę tytoniu (tj.,np. we włoszech: euro 2.98 za fcv i euro 2.38 za burley), oraz przez średnią dostaw tytoniu, w ramach posiadanych przez plantatorów limitów w latach 2000-2001-2002.
dopłaty powiązane z produkcją tytoniu ("zesprzęglone") -- rozporządzenie komisji nr 2182 z dnia 22 grudnia 2005 r. reguluje szczegółowe zasady zarządzania pomocą "zesprzęgloną", tj. powiązaną z produkcją tytoniu, w "15 starych państwach", w ramach nowej wspólnej organizacji rynku, począwszy od zbiorów 2006 r. (np.: we francji, włoszech, niemczech i hiszpanii - jest to 60% dopłaty obowiązującej w 2005r. dla danej odmiany tytoniu). najistotniejsze postanowienia tego rozporządzenia, które odnosi się do zbiorów na lata 2006, 2007, 2008 i 2009 r. są następujące:
likwidacja limitów (kwot) uprawy tytoniu od roku 2006 (należy w tym miejscu zauważyć, że likwidacja kwot była również narzucona 10 nowym państwom, jednakże kilka nowych korzystnych zasad wprowadzonych w/w rozporządzeniem ue, które przyjęto dla "15 starych państw", nie zostało wprowadzonych dla 10 nowych państw - na przykład możliwość zwiększenia dopłaty "zesprzęglonej" do poziomu 100% dopłaty 2005 r., w przypadku produkcji tytoniu mniejszej niż ta, która wynika z "koperty krajowej" ustalonej dla danego kraju członkowskiego "starej 15-ki" począwszy od 2006 r. - w sumie możliwość uzyskania przez plantatora tytoniu 140% dopłaty.
art. 171 cd - umowy kontraktacji. dopłaty "zesprzęglone" (tj. np. 60%) są wypłacane tylko za ilość tytoniu zakontraktowaną z zarejestrowanym pierwszym przetwórcą i zakupioną przez niego. ilość tytoniu skupiona przez uprawnionych pierwszych przetwórców w danym roku zbiorów jest jedyną ilością tytoniu uprawnioną do wypłaty dopłat.
art. 171 cg minimalne wymogi jakościowe. państwa członkowskie mogą ustanowić surowsze wymogi jakościowe niż minimalne wymogi jakościowe przewidziane w rozporządzeniu. może to stanowić istotne narzędzie we wdrażaniu programów poprawy jakości tytoniu. producenci tytoniu, którzy np. nie spełnią wymaganych norm, mogą być pozbawieni dopłat "zesprzęglonych".
art. 171 ci poziom pomocy. (1) państwa członkowskie mogą różnicować poziom pomocy związanej z wielkością produkcji w zależności od jakości (w praktyce będzie to bardzo trudne ponieważ nie istnieje jednolity system klasyfikacji tytoniu). (2) pomoc "zesprzęglona" może być wyższa niż ta wybrana przez państwo członkowskie produkujące tytoń (tj. większa niż np. 60%) - i może osiągnąć poziom 100% dopłat z 2005 r., jeśli wielkość faktycznej produkcji tytoniu jest niższa (przy maksymalnym obniżeniu o 40% wielkości) niż poprzednia krajowa kwota (w 2005 r.). innymi słowy, jeśli zakontraktowane i dostarczone wielkości tytoniu są mniejsze niż poprzednie kwoty krajowe (w 2005 r.), wówczas państwo członkowskie zwiększa ostateczną "zesprzęgloną" dopłatę na kilogram, i wypłaca plantatorom całość "krajowej koperty dopłat zesprzęglonych" (tj. 60% dopłaty z 2005 r. pomnożone przez kwotę krajową z 2005 r.). państwa "starej 15-ki" będą miały również dużą elastyczność w stosowaniu dopłat.
jeśli zajdzie taka potrzeba będą mogły one różnicować wysokość dopłat "zesprzęglonych" w zależności od odmiany tytoniu (jeśli na przykład, ew. spadek uprawy poszczególnych odmian nie jest równomiernie rozłożony, lub jeśli niektóre odmiany będą potrzebowały większego wsparcia). z drugiej strony jednakże, z uwagi na eliminację kwotowania tytoniu, w przypadku kontraktacji/skupu większej niż wysokość kwoty krajowej z poprzedniego roku (z 2005 r.), dopłaty "zesprzęglone ulegną zmniejszeniu. (uwaga: z tego powodu państwa członkowskie planują wprowadzenie przed kontraktacją środków antyspekulacyjnych - narzędzi mających na celu monitorowanie i zapobieganie spekulacjom oraz nadmiernej, spekulacyjnej kontraktacji).
art. 171 cm zaliczki. zaliczki w wysokości 50% kwoty dopłat są dopuszczalne, z zastrzeżeniem wymogu wniesienia zabezpieczenia równego kwocie zaliczki plus 15%.
po zbiorach 2009 roku komisja ue przewiduje wypłatę producentom tytoniu w ciągu trzech lata zbiorów (2010, 2011 i 2012) 50% pomocy w formie dopłaty "odsprzęglonej", natomiast pozostałe 50% nie ma być wypłacane plantatorom w formie dopłaty "zesprzęglonej" już nigdy. zamiast tego, drugie 50%, ma być przeniesione do funduszu restrukturyzacji w poszczególnych krajach "starej 15-ki" z zamiarem wykorzystania na restrukturyzację obszarów wiejskich. jak już nadmieniono wcześniej, owe drugie 50% środków pochodzących z dopłat do uprawy tytoniu i de facto należących się plantatorom tytoniu, (1) dostępne będzie powszechnie dla wszystkich rolników (nie tylko plantatorów tytoniu); (2) dostępne będzie jedynie w formie środków inwestycyjnych - tj., aby uzyskać środki z tego funduszu na inne inwestycje w rolnictwie, plantator będzie musiał najpierw sam sfinansować znaczna część takiej inwestycji
w chwili obecnej nie ma żadnych ustaleń, dotyczących subsydiów dla rolników po roku zbioru 2012, gdyż nieznane (nieuzgodnione) są założenia wspólnej polityki rolnej po tym okresie.
tym niemniej, wniosek o włączenie tytoniu do produktów, w odniesieniu do których komisja musi przygotować raport oceny (obecnie termin raportu jest wyznaczony na 2009 r.), jasno wskazuje, że zainteresowane państwa członkowskie nie uważają zbiorów w 2009 r. za ostatnie dla okresu przejściowego "częściowego odsprzęglenia". państwa członkowskie podejmują działania zmierzające do nakłonienia komisji ue do przeprowadzenia dyskusji w sprawie przyszłości tytoniu przed upływem 2007 r.
w konsekwencji, rysują się trzy możliwe scenariusze na okres "po 2009 r." (inne niż obecne propozycje komisji):
- Przejściowy system częściowego oddzielenia płatności od produkcji zostanie przedłużony do 2013 r. (gdy cała Wspólna Polityka Rolna zostanie zmieniona), zgodnie z obecnym systemem częściowego "odsprzęglenia 40-60, lub
- Przyjęcie częściowego system "odsprzęglenia" w proporcji 50-50, poprzez przesunięcie proponowanego Funduszu Restrukturyzacji do produkcji tytoniu - jako dopłatę "zesprzęgloną".
- Państwa "starej 15-ki" zgłoszą wniosek o przeniesienie finansowania tytoniu na poziom krajowy, mniej więcej zgodnie z tym, co ma miejsce w "krajach nowej 10-ki". - "krajowe dopłaty wyrównawcze" mogłyby być finansowane za pomocą specjalnych instrumentów budżetowych.
OFICJALNE STANOWISKO DOT. WSPARCIA TYTONIU W POLSCE PO R. 2005.
Przewiduje się, że obecny system pomocy dla tytoniu w Polsce, oparty na SAPS oraz na krajowych bezpośredniich dopłatach wyrównawczych będzie realizowany do zbiorów w 2008 r. włącznie - gdy maksymalne dopłaty osiągną poziom 80% subsydiów UE w 2005 r. Po tym czasie, zgodnie z dotychczasowymi ustaleniami z UE, Polska musi odstąpić od systemu SAPS (uproszczonego).
Z uwagi na fakt, iż zbiory w 2008 r. stanowią granicę odstąpienia od systemu SAPS w "10 nowych państwach", a zbiory w 2009 r. zostały wyznaczone jako ostatni rok zbiorów w systemie częściowego "odsprzęglenia" w "15 starych państwach", istnieje rozbieżność terminów wdrożenia nowego (wspólnego?) systemu wsparcia dla tytoniu po odejściu od obecnych "systemów przejściowych" w obu grupach państw członkowskich.
Tym niemniej, jeśli chodzi o zasady wspierania uprawy tytoniu (lub raczej niewspierania) po odejściu od obecnych systemów funkcjonujących obydwu grupach krajów UE (starych i nowych), oficjalne polskie stanowisko powiela się z obecnym oficjalnym stanowiskiem UE. Przewiduje ono wypłatę plantatorom tytoniu 50% "odsprzęglonej" części dopłat (przez trzy lata) oraz wpłatę pozostałych 50% na fundusz restrukturyzujący UE o charakterze inwestycyjnym (o trudno-dostępnym i nie-tytoniowym charakterze tego funduszu była mowa wcześniej) - ale tylko w "państwach starej 15-ki"!!! W "10 nowych państwach" Komisja UE przewiduje wprowadzenie po 2008 r. tzw. Single Payment Scheme (SPS) - Systemu Płatności Obszarowych Niepowiązanych z Produkcją, bez jakichkolwiek dopłat uzupełniających do uprawy tytoniu!!!
Oznacza to brak jakichkolwiek bezpośrednich dopłat tytoniowych po 2008 r. dla polskich plantatorów tytoniu - "odsprzęglonych", zesprzęglonych", czy w formie chociażby "funduszu restrukturyzacyjnego". Takie traktowanie plantatorów "krajów nowej 10-ki" argumentuje się tym, iż nie posiadali oni kwot (limitów) produkcyjnych w latach referencyjnych 2000-01-02!!! A zatem powraca niesprawiedliwy i sztuczny argument, który był już wcześniej zakwestionowany przy uzgadnianiu zapisu ustaleń "Kompromisu Luksemburskiego", i który został z tego zapisu wyeliminowany - co więcej za zgodą administracji unijnej!!!
Po pierwsze - jest to rażąco niesprawiedliwe, ponieważ zgodnie z wcześniejszą argumentacją, podczas określania zasad "Kompromisu Luksemburskiego", taki okres referencyjny nie może mieć zastosowania do producentów tytoniu z "10 nowych państw", ponieważ państwa te nie były wówczas państwami członkowskimi i było fizycznie niemożliwe, aby otrzymywały one w tym czasie subsydia unijne. Dlatego też, wyznaczenie tego okresu referencyjnego (sprzed przystąpienia nowych 10 państw do UE) jako warunku dla wypłaty (lub raczej odmowy wypłaty) subsydiów w okresie późniejszego członkostwa, lub dla każdego innego powodu, jest jedynie sztuczną wymówką służącą dyskryminacji producentów tytoniu z "10 nowych państw".
Po drugie, co zostało już wcześniej wielokrotnie wspomniane - próba takiego podejścia była już podjęta w stosunku do "10 nowych państw" podczas przygotowywania projektu zasad "Kompromisu Luksemburskiego" i została ona oprotestowana zarówno przez polskich plantatorów tytoniu jak i przez polskie władze, co w efekcie doprowadziło do zmiany ostatecznego zapisu ustaleń tegoż kompromisu.
Po trzecie - Ani polskie władze, ani urzędnicy UE nie podjęli dotychczas dyskusji i nie
"znaleźli odpowiedniego (i sprawiedliwego) rozwiązania dla nowych państw członkowskich w świetle środków przejściowych stosowanych w odniesieniu do starych państw członkowskich" (jak głosi zapis "Kompromisu Luksemburskiego") - a także nie uczynili tego w terminie ustanowionym na znalezienie takiego rozwiązania (koniec 2005 r.)! Innymi słowy, mając prawo do wynegocjowania, na podstawie postanowień "Kompromisu Luksemburskiego", sprawiedliwego systemu subsydiów do tytoniu dla Polski - równego systemowi wdrożonemu w "15 starych państwach" - nie uczyniono dotychczas nic. Ponadto, oficjalnie akceptuje się rozwiązanie, które jest niesprawiedliwe dla polskich producentów tytoniu - np. w przypadku gdyby nie dało się uniknąć "całkowitego odsprzęglenia" dopłat do tytoniu, bogatym "państwom starej 15" przysługiwałaby płatność "odsprzęglona" (50% dopłat) oraz drugie 50% dopłat przeznaczone zostałoby na sfinansowanie restrukturyzacji w ich kraju, natomiast dla plantatorów tytoniu z biedniejszych "10 nowych państw" nie przewiduje się żadnych dopłat, i to o rok szybciej (2008 zamiast 2009).
>
Co więcej, argumentacja ta oparta jest na sztucznym warunku (okres referencyjny 2000-02), w sytuacji gdy wyrażona została wyraźna zgoda ze strony UE na wynegocjowanie lepszych warunków dla plantatorów tytoniu z "nowej 10-ki" w punkcie IV "Kompromisu Luksemburskiego", gdzie UE wyraźnie uznała, że okres referencyjny 2000-02 nie może być jednostronnie stosowany jako usprawiedliwienie dla forsowania niesprawiedliwego rozwiązania dla "10 nowych państw".
Na koniec - wdrożenie "całkowitego odsprzęglenia" po 2009 r. w krajach "starej 15-ki" nie jest pewne. Wniosek o włączenie tytoniu do produktów w, odniesieniu do których Komisja UE musi przygotować "Raport Oceny", jasno wskazuje, że zainteresowane państwa członkowskie nie uważają zbiorów 2009 r. za ostatnie dla okresu przejściowego. Państwa producenci tytoniu w "starej 15-ce" podejmują działania w celu skłonienia Komisji UE do sfinalizowania dyskusji w sprawie przyszłości tytoniu w UE przed upływem 2007 r. Polscy plantatorzy tytoniu i polskie władze powinny brać czynny udział w tych dyskusjach w celu wypracowania systemu wsparcia uprawy tytoniu w Polsce, adekwatnego do systemu wprowadzanego w "starych krajach 15-ki" - zgodnie z zapisem "Kompromisu Luksemburskiego"!!! Jest to tym bardziej istotne, że kraje "starej 15-ki" nie zgadzają się z koncepcją całkowitego "odsprzęglenia" dopłat po okresie przejściowym, forsowaną przez Komisję UE, lecz (jak już nadmieniono wcześniej) przedstawiają inne propozycje kontynuacji wsparcia uprawy tytoniu po 2009 r.. m.in.:
- przedłużenie przejściowego systemu "częściowego odsprzęglenia" do 2013 r. (gdy cała Wspólna Polityka Rolna zostanie zmieniona), w systemie obecnym 40-60, lub
- w systemie 50-50, poprzez przeniesienie Funduszu Restrukturyzacji na produkcję tytoniu.
- przeniesienie finansowania tytoniu na poziom krajowy, mniej więcej zgodnie z tym, co ma miejsce w "krajach nowej 10-ki": krajowe bezpośrednie dopłaty uzupełniające finansowane za pomocą specjalnych instrumentów budżetowych.
Mając na względzie powyższe, powstaje pytanie jak wypadliby polscy plantatorzy tytoniu, gdyby Polska zgodziła się na wprowadzenie Systemu Płatności Obszarowych (SPS) po 2008 r., bez żadnych dopłat do tytoniu ("odsprzęglonych", "zesprzęglonych" czy "restrukturyzacyjnych") a "państwa starej 15" osiągnęłyby po 2009 r. jedno z trzech wyżej wymienionych rozwiązań?
Wnioski:
Polscy plantatorzy tytoniu winni domagać się od polskich władz i od odpowiednich instytucji UE podjęcia działań, które spowodują osiągnięcie równego i sprawiedliwego rozwiązania w kwestii systemu wspierania uprawy tytoniu w Polsce - na równi z rozwiązaniami przyjmowanymi w starych państwach członkowskich - jak uzgodniono w "Kompromisie Luksemburskim"!
Jednocześnie, z uwagi na wiele sprzeczności i rozbieżności pomiędzy istniejącymi (obecnymi) i zamierzonymi (przyszłymi) systemami wspierania uprawy tytoniu w krajach "starej 15-ki" oraz "nowej 10-ki", polscy plantatorzy tytoniu powinni połączyć siły z przeważającą większością plantatorów tytoniu UE, w żądaniu aby systemy obecnie funkcjonujące w "krajach starej 15-ki" oraz w "krajach nowej 10-ki" pozostały utrzymane do 2013 roku, lub aby zostały udostępnione inne formy wsparcia uprawy tytoniu, biorące pod uwagę specyfikę uprawy tytoniu (wysokie koszty pracy, mała jednostkowa powierzchnia uprawy, ogromny ekonomiczny efekt mnożnikowy wpływający na społeczności lokalne, itp.).
PORÓWNANIE SYSTEMÓW WSPIERANIA UPRAWY TYTONIU "15 STARYCH PAŃSTW" I "10 NOWYCH PAŃSTW" OD ZBIORÓW 2006 R.
Czas trwania istniejącego systemu:
Stara 15-ka - do 2009 r.
Nowa 10-ka - do 2008 r.
Okres referencyjny
Stara 15-ka - 2000, 2001, 2002
Nowa 10-ka - ?
Okres referencyjny dla "krajów nowej 10-ki" nie wydaje się niezbędny o ile obecny system (SAPS + dopłaty wyrównawcze) będzie kontynuowany po 2008 r (np. do 2013 r.). Jednakże, w przypadku gdyby Polska miała przejść na którykolwiek z systemów "odsprzęglenia" - częściowy czy całkowity - osobny okres referencyjny musi zostać ustalony dla producentów tytoniu z "10 nowych państw" w celu ustalenia części płatności oddzielonej od produkcji.
Okres referencyjny "15 starych państw" 2000-02 nie może być stosowany do "10 nowych państw" i nie może być wykorzystywany jako usprawiedliwienie dla wszelkich decyzji, które dyskryminują "10 nowych państw"!!! Okres referencyjny dla "10 nowych państw" powinien obejmować czas, gdy producenci tytoniu "krajów nowej 10-ki" posiadali kwoty i były im wypłacone subsydia (np.: 2004-2005).
Wypłata subsydiów:
Stara 15-ka - minimum 40% płatności oddzielonej od produkcji; 60% płatności związanej z wielkością produkcji (może być zwiększona do 100%, jeśli wielkość uprawy jest mniejsza niż kwota w 2005 r.)
Nowa 10-ka - SAPS + wzrastające krajowe płatności bezpośrednie/uzupełniające (nie mogą być zwiększone, jeśli wielkość kontraktacji/skupu jest mniejsza niż kwota z 2005 r.). To musi zostać zmienione!!! W przypadku mniejszych zbiorów polscy producenci tytoniu powinni móc podzielić całą "kopertę krajową" przez mniejszą wielkość uprawy i otrzymać większe dopłaty na kilogram. Wartością graniczną dla dopłat na kilogram mogłoby być 140% maksymalnej dopłaty ustalonej na dany rok zbiorów (podobnie jak w "krajach starej 15-ki").
"W przypadku całkowitego oddzielenia płatności od produkcji"
- Stara 15-ka - 50% w formie płatności oddzielonej od produkcji / 50% na fundusz restrukturyzujący (przez 3 lata)
- Nowa 10-ka - System Płatności Obszarowych (SPS) bez żadnych dopłat do tytoniu ("odsprzęglonych", "zesprzęglonych" czy "restrukturyzacyjnych"). Niedopuszczalna argumentacja UE (tym bardziej niezrozumiała, że wycofano się z niej w "Kompromisie Luksemburskim"), że producenci tytoniu z 10 nowych państw nie mogą dostać takich samych warunków jak "kraje starej 15-ki" gdyż nie posiadali kwoty w latach 2000-02. To jest całkowicie niesprawiedliwe, nie do zaakceptowania i powinno ulec zmianie!!!
Ocena obecnego systemu wspierania uprawy tytoniu przez UE (Raport Oceny)
- Stara 15-ka - Rok 2009 (presja 15 starych państw, żeby zmienić datę na 2007 r.)
- Nowa 10-ka - Brak. To powinno zostać zmienione. System powinien podlegać ocenie. Jeśli ocena będzie pozytywna, być może np. Polski system wspierania uprawy tytoniu mógłby zostać zastosowany dla obu grup -- 10 nowych państw i 15 starych państw.
Propozycje alternatywnych rozwiązań (innych niż całkowite "odsprzęglenie")
- Stara 15-ka - Dążenie do (1) przedłużenia obecnego systemu częściowego oddzielenia płatności od produkcji do 2013 r., 40-60, lub (2) przeniesienia na poziom krajowy drugiego 50% dopłat -- 50-50, po 2009 r. - do 2013r, lub (3) "nacjonalizacja" dopłat (system Polski) po 2009 r.
- Nowa 10-ka - Dążenie do (1) przedłużenia obecnego systemu dopłat do tytoniu - SAPS + krajowe dopłaty uzupełniające po 2008 r. - do 2013 r., lub (2) rozwiązania identyczne jak (1) i (2) w "starej 15-ce.
Brak racjonalnych powodów dla wprowadzenia całkowitego "odsprzęglenia".
- Należy podkreślić z całą stanowczością, że nie istnieją żadne ekonomiczne lub racjonalne powody przemawiające za wprowadzeniem całkowitego "odsprzęglenia" powodującego likwidacją uprawy tytoniu w Europie (jak dąży do tego Komisja UE). Nacisk Komisji na likwidację uprawy tytoniu w Europie ma charakter czysto polityczny. Widać to na przykładzie innych upraw, które są traktowane w sposób odmienny (np. uprawa oliwek). Dodatkowo, całkowite "odsprzęglenie" dopłat do tytoniu, jeśli się powiedzie, może spowodować poważne problemy społeczne, gdyż obecna koncepcja Komisji "całkowitego oddzielenia płatności od produkcji" przewiduje jedynie wypłatę producentom tytoniu w "starej 15-ce" 50% subsydiów przez trzy lata po 2009 r, zaś producentom w "nowej 10-ce" po 2008 r. - nic!!! Oczywiste jest, że jeśli plantatorzy tytoniu nie otrzymają pomocy powiązanej z produkcją tytoniu (dopłat bezpośrednich), to nie będą uprawiać tytoniu. Pozostaje pytanie, co się potem stanie?
Czy w ciągu trzech lat, w ciągu których producenci tytoniu w starej 15-ce mięliby otrzymywać 50% dopłat "odsprzęglonych" (2010-2012), zrestrukturyzują się oni -- staną się księgowymi, prawnikami itp.?
Skąd ogromna rzesza pracowników sezonowych będzie brała swoje dochody lub w jaki sposób się zrestrukturyzuje (zmieni zawód / źródło dochodów)?
Co się stanie z zakładami przetwarzającymi tytoń i ich pracownikami - pójdą na bruk?
Co się stanie po trzech latach, gdy producenci tytoniu w "starej 15-ce" przestaną otrzymywać 50% pomocy (lub w "nowej 10-ce" jeśli takową pomoc w ogóle dostaną)?
Kto będzie bronił interesów plantatorów tytoniu, w sytuacji gdy tytoń przestanie być uprawiany i znikną Związki/Grupy plantatorów tytoniu? Jak wiadomo przepisy unijne ulegają ciągłym zmianom. Jakiekolwiek płatności (jeśli takowe będą) po "całkowitym odsprzęgleniu" mogą teoretycznie ulec zmianom (anulowaniu) po zniknięciu organizacji reprezentujących plantatorów.
spis treściDZIAŁANIA NIEZBĘDNE DO ZAPEWNIENIA RÓWNEGO TRAKTOWANIA POLSKICH PRODUCENTÓW TYTONIU.
Decyzje muszą zostać podjęte przed 2007 r. (budżet UE)
Na początku należy podkreślić, że decyzja o budżecie UE dla rolnictwa zostanie podjęta w 2007 r. Dlatego też, wszystkie wymienione działania należałoby podjąć przed tym terminem, tak aby mogły zostać wynegocjowane i zatwierdzone do wdrożenia w nowym budżecie UE dla rolnictwa na lata 2007-2013.
Okres referencyjny dla 10 nowych państw.
Ustalenie okresu referencyjnego nie jest niezbędne w przypadku przedłużenia obecnego systemu dopłat funkcjonującego w Polsce (SAPS + dopłaty uzupełniające). Jednakże, w przypadku przyjęcia przez UE koncepcji "częściowego odsprzęglenia" po roku 2008 dla "krajów nowej 10-ki", powinien zostać ustalony dla Polski oddzielny okres referencyjny dla celów określenia "odsprzęglonej" części dopłat (np. 2004 - 2005). Wykorzystywanie okresu referencyjnego 15 starych państw (2000 - 2002) jako wymówki dla nieprzyznania tych samych świadczeń, które otrzymują stare państwa członkowskie 10-ciu nowym państwom jest niesprawiedliwe i jest nie do zaakceptowania.
Maksymalne subsydia - do 140%.
Zgodnie z nową reformą wspólnej organizacji rynku wprowadzoną na mocy rozporządzenia 2182/2005 z dnia 22 grudnia 2005 r., producenci tytoniu w "krajach starej 15-ki" otrzymają maksymalne dopłaty w wysokości do 140% poziomu dopłat z 2005 r.:
- minimum 40% w formie płatności oddzielonej od produkcji,
- pozostała część (np. 60%) w formie płatności związanej z wielkością produkcji - która może osiągnąć 100% w przypadku zmniejszonej uprawy.
Polscy producenci domagają się, aby ta sama zasada była stosowana do wypłaty subsydiów w Polsce:
- W obecnym systemie SAPS + krajowych dopłat uzupełniających. Na przykład, całkowita "krajowa koperta" (krajowe dopłaty bezpośrednie pomnożone przez polską krajową kwotę 38,933T z 2005 r.) powinna zostać w całości rozdzielona między produkowany tytoń, jeśli produkcja tytoniu jest niższa niż poprzednia polska krajowa kwota 38,933T - do maksymalnego obniżeniu uprawy o 40%.
- W przypadku przyjęcia przez Polskę systemu częściowego "odsprzęglenia" (tak jak to ma miejsce "krajach starej 15-ki") - część dopłaty "zesprzęglonej" powinna móc osiągnąć 100% całkowitej ("odsprzęglonej" i "zesprzęglonej") dopłaty ustalonej na dany rok zbiorów, w przypadku zmniejszenia uprawy w tym roku.
Działania eliminujące nadmierną kontraktację (spekulacje).
"Kraje starej 15-ki" badają sposoby zapobiegania kontraktacji spekulacyjnej (np. kontraktacja tytoniu bez wymaganej jakości, jedynie dla celów wyłudzenia dopłat lub kontraktacja spekulacyjna (nadmierna) grożąca niewykupieniem tytoniu od plantatorów) i Polska powinna współpracować ze organizacjami pozarządowymi UE (Unitab/Fetratab), w celu wypracowania takich sposoby w możliwie krótkim czasie.
Finansowanie 50% subsydiów.
15 starych państw korzysta z możliwości wstępnego finansowania 50% subsydiów. 10 nowych państw powinno mieć taką samą możliwość.
Jeśli wprowadzone zostanie całkowite "odsprzęglenie" - 50% - 50% dla 10 nowych państw.
Wprowadzenie niechcianego całkowitego "odsprzęglenia" (które wyeliminowałoby uprawę tytoniu w Europie) jedynie w krajach "nowej 10-ki" jest nie do zaakceptowania, podobnie jak nie do zaakceptowania jest jego ew. wcześniejsze wprowadzenie w "krajach nowej 10-ki" w porównaniu z krajami "starej 15-ki". Jednakże, w przypadku wprowadzenia całkowitego "odsprzęglenia" jednocześnie we wszystkich krajach UE (starych i nowych), plantatorzy "krajów nowej 10-ki" powinni uzyskać identyczne warunki "odsprzęglenia" jak plantatorzy w "krajach starej 15-ki
Przejście 10 nowych państw na "częściowe odsprzęglenie" po 2008 r. - jak 15 starych państw.
Jak zostało wcześniej wspomniane, istnieje rozbieżność w terminach między końcem obecnie istniejącego systemu pomocy w 15 starych państwach i w 10 nowych krajach. System w 15 starych państwach kończy się w 2009 r., natomiast koniec systemu w 10 nowych państwach datowany jest na 2008 r. O ile obecny system wspierania uprawy tytoniu w Polsce (SAPS + dopłaty wyrównawcze) nie zostanie na żądanie plantatorów tytoniu przedłużony (np. do 2013 r.), "kraje nowej 10-ki" (Polska) powinny zostać wprowadzone do systemu "częściowego odsprzęglenia", wraz ze wszystkimi postanowieniami i korzyściami płynącymi z tego systemu, oraz na takich samych warunkach jak 15 starych państw - nie później niż przed upływem zbioru 2008 r .- tak aby wyrównać terminy wprowadzania dalszych ew. reform dla obu grup krajów.
Wymuszenie na Polsce wprowadzenia systemu całkowitego "odsprzęglenia" dopłat po 2008 r. wcześniej niż w krajach "starej 15-ki", przy ewentualności wprowadzenia dla 15 starych państw innego (bardziej korzystnego) systemu po 2009 r. (np. przedłużenia "częściowego odsprzęglenia" do 2013 r.), byłoby niesprawiedliwe i nie do zaakceptowania. W przyszłości, polscy plantatorzy tytoniu muszą mieć zapewnione takie same korzyści jakie będą przyznane producentom tytoniu z 15 starych państw.
Na koniec należy nadmienić, że wszystkie rozwiązania "zesprzęglonego" wsparcia uprawy tytoniu stanowią lepsze rozwiązania dla producentów tytoniu niż rozwiązania "odsprzęglone", gdyż gwarantują kontynuację uprawy tytoniu, stabilność, stały dochód oraz zabezpieczają utrzymanie nie tylko producentom tytoniu i ich rodzinom, ale również ogromnej rzeszy pracowników sezonowych pracujących w gospodarstwach produkujących tytoń, a także znacznej liczbie pracowników zakładów przetwórczych.
Należy również nadmienić, że stabilność i jednorodność europejskiego tytoniu jest również istotna dla zakładów tytoniowych, ponieważ europejski tytoń stanowi dla nich strategiczne źródło zaopatrzenia. Tak jest z powodu następujących czynników:
- Stabilność ilościowa i jakościowa w politycznym zrównoważonym środowisku.
- Stabilność ekonomiczna w długiej perspektywie.
- Korzystne logistycznie umiejscowienie, blisko rynków absorpcji.
- GAP - Dobre Praktyki Agronomiczne, kontrola i eliminacja pozostałości środków ochrony roślin, brak problemów z GMO, kontrola i eliminacja materiałów nietytoniowych.
- Odpowiedzialność społeczna.
spis treści